U prethodnom tekstu sam pisala o PDV tretmanu manjka dobara i vidjeli smo da manjak dobara koji se može pravdati višom silom ne podliježe oporezivanju, bez obzira na količinu iskazanog manjka. Pri tome, višom silom smatraju se događaji čije nastupanje obveznik nije mogao predvidjeti niti spriječiti, odnosno koje obveznik nije mogao da izbjegne niti da utiče na njihovo dejstvo na bilo koji način, a čijim je djelovanjem nastupila šteta (odnosno manjak).
Višom silom se prije svega smatraju elementarne nepogode kao što su suša, zemljotres, poplava, požar, epidemije stočnih i biljnih bolesti i sl. Višom silom se, takođe, smatraju i rat ili neki drugi politički događaji (npr. blokada usljed demonstracija) kao i neki akti vlasti. Međutim, postavlja se pitanje da li se kao viša sila može smatrati i radnja trećeg lica, ako taj događaj poreski obveznik nije mogao spriječiti, otkloniti niti izbjeći? Odnosno, da li se događaji poput krađe, saobraćajnog udesa i sl. mogu smatrati višom silom, te u tom smislu da li se manjak nastao npr. usljed krađe može smatrati manjkom nastalim usljed više sile?
Pravilnik o primjeni Zakona o porezu na dodatu vrijednost (Službeni glasnik BiH”, br. 93/05, 21/06, 60/06, 6/07, 100/07, 35/08, 65/10, 85/17) u članu 11. propisuje: “Pod višom silom podrazumijeva se manjak dobara nastao usljed elementarnih nepogoda (poplava, požar, zemljotres, ratna razaranja i slično), na osnovu akta nadležnog organa.”
Prvobitno je UIO BiH zauzela stav da se manjak dobara nastao provalnom krađom ne smatra manjkom nastalim usljed više sile, te da kao takav podliježe oporezivanju PDV-om. Štaviše, stav UIO bio je da je obveznik dužan izvršiti ispravku odbitka ulaznog poreza, jer navedena dobra (koja su iskazana kao manjak) nisu korištena za promet koji podliježe plaćanju PDV-a (što je inače jedna od pretpostavki za odbitak ulaznog poreza).
Ipak, kasnije je UIO BIH zauzela suprotan stav, prema kome u slučaju krađe poreski obveznik nije dužan obračunati PDV na ukradena dobra, niti je dužan izvršiti ispravku ulaznog PDV-a, pod uslovom da se može dokazati da je do krađe stvarno došlo, odnosno da je riječ o manjku koji je utvrđen na osnovu zapisnika ili drugog akta Ministarstva unutrašnjih poslova.
Identičan stav je zauzelo i Ministarstvo finansija Republike Srbije u svom Mišljenju br. 011-00-48/2018-04 od 5.6.2018. god.)
“Na manjak dobara koji se može pravdati višom silom ili na drugi propisani način (krađa, saobraćajni udes i dr.), utvrđen na osnovu akta nadležnog organa, odnosno organizacije, PDV se ne obračunava i ne plaća. S tim u vezi, na manjak dobara, u konkretnom slučaju na manjak naftnih derivata nastalog usled krađe tih dobara iz vagona − cisterni prevoznika naftnih derivata, ne postoji obaveza obračunavanja i plaćanja PDV, pod uslovom da je reč o manjku koji je utvrđen na osnovu zapisnika ili drugog akta Ministarstva unutrašnjih poslova. Ako obveznik PDV-a ne poseduje navedeni akt Ministarstva unutrašnjih poslova, na utvrđeni manjak PDV-a se obračunava i plaća u skladu sa Zakonom.”
Za ovakav stav Ministarstva finansija Republike Srbije uporište postoji u samom Pravilniku o utvrđivanju šta se smatra uzimanjem i upotrebom dobara, drugim prometom dobara i pružanjem usluga, bez naknade, o utvrđivanju uobičajenih količina poslovnih uzoraka, reklamnim materijalom i drugim poklonima manje vrednosti („Službeni glasnik Republike Srbije“, br. 118/12). Naime, prema odredbi člana 2. stav 2. Pravilnika, sopstvenom potrošnjom smatra se i manjak dobara, osim manjka koji se može pravdati višom silom ili na drugi propisani način (elementarna nepogoda, krađa, saobraćajni udes i dr.), utvrđen na osnovu akta nadležnog organa, odnosno organizacije.
Iako Pravilnik o primjeni Zakona o porezu na dodatu vrijednost BiH ne navodi krađu ili saobraćajni udes kao događaje usljed kojih ne postoji obaveza plaćanja PDV-a na manjak dobara, ipak bi trebalo smatrati da i radnja trećeg lica (poput krađe) koju poreski obveznik nije mogao spriječiti, otkloniti niti izbjeći predstavlja višu silu, te da se na manjak iskazan usljed takvog događaja ne obračunava PDV, pod uslovom da je riječ o manjku koji je utvrđen na osnovu akta nadležnog organa.
Više o PDV tretmanu manka dobara pročitajte ovdje.