Potpis na poleđini mjenice – blanko indosament (žiro)

Kao što kod štafetnog trčanja, jedan takmičar predaje štafetu drugom, tako i kod mjenice, indosament služi za prenos mjenice sa jednog imaoca mjenice na drugog. Indosament dakle služi da imalac mjenice (mjenični povjerilac) prenosi svoja prava iz mjenice na drugo lice.

Prvi imalac mjenice je uvijek remitent, a naredni je indosatar kome je remitent prenio mjenicu.

Indosiranjem mjenice sva prava iz mjenice prelaze sa indosanta (prenosica) na indosatara (novog imaoca mjenice). To znači da indosatar (prenosilac), od lica koje je bilo povjerilac po mjenici i moglo da traži naplatu mjeničnog iznosa od mjeničnih dužnika, i sam postaje (regresni) mjenični dužnik i to ne samo prema licu kome je prenio mjenicu, nego i bilo kom licu kome njegov indosant dalje prenese mjenicu.

Da bi indosament bio punovažan odnosno da bi se njime prenijela prava iz mjenice, on mora biti dat u propisanoj formi. Zakon o mjenici poznaje puni i blanko indosament.

Puni indosament

Puni indosament sadrži ime indosatara (lica na koje se mjenica prenosi) i to tako da se jasno vidi namjera prenošenja, na primjer: “Marku Markoviću”, ili “po naredbi Marka Markovića”. Osim toga, neophodan je svojeručni potpis indosanta. Pored imena indosatara i potpisa indosanta, puni indosament može da sadrži i druge odredbe, poput oznake datuma i mjesta indosiranja, razne klauzule (klauzulu “ne po naredbi” i dr.), ali njihovo unošenje je fakultativno.

Indosament se u pravilu vrši potpisom na poleđini mjenice, ali izuzetno, puni indosament može biti upisan i na lice mjenice.

Blanko indosament

Blanko indosament je indosament u kome nije označen indosatar (lice na koje se mjenica prenosi) već sadrži samo potpis indosanta (prenosioca). Blanko indosament se mora upisati na poleđinu mjenice, jer bi se blanko potpis na licu mjenice bez klauzule o prenosu smatrao avalom za trasanta. Ako ste nekada bili žirant za kredit, onda je vjerovatno od vas traženo da se potpišete na blanko mjenici i to na njenu poleđinu (kao prvi, drugi ili treći žirant). Na taj način ste postali regresni mjenični dužnik, odnosno preuzeli ste neposrednu i samostalnu obavezu da ćete isplatiti mjenicu ukoliko to glavni dužnik o dospjelosti ne učini. Više o dejstvima indosamenta pročitajte na ovom linku. 

 

 

Fakitčki, kod blanko indosamenta, indosant se potpisuje na poleđini i predaje indosataru mjenicu, ali ne upisuje ime indosatara nigdje u mjenici. Indosatar  kome je predata ovakva mjenica ima više mogućnosti:

1. može dalje indosirati mjenicu putem sopstvenog blanko indosamenta (staviti svoj potpis na poleđinu mjenice, i predati mjenicu svom indosataru). Time ulazi u mjeničnopravni odnos kao indosant.
2. može dalje indosirati mjenicu punim indosamentom. U tom slučaju treba da upiše ima indosatara kome prenosi mjenicu i potpiše se. Dakle, unosi svoj (puni) indosament ispod potpisa blanko indosanta od koga je primio mjenicu.
3. može iznad potpisa svog blanko indosanta upisati ime trećeg lica (kao indosatara) i predati  mu mjenicu.
4. može predati mjenicu trećem licu, ne upisujući ništa u mjenično pismeno.

U prva dva slučaja, indosatar kome je mjenica prenesena blanko indosamentom ulazi u mjeničnopravni odnos, odnosno preuzima mjeničnopravnu obavezu prema licu kome je predao, odnosno na koje je indosirao mjenicu. U posljednja dva slučaja, on ostaje izvan mjeničnopravnog odnosa (njegovo ime nije upisano u mjenicu, i on ne stoji u mjeničnopravnoj obavezi prema imaocu mjenice). Na ovaj način se olakšava cirkulacija mjenice i omogućava se da prenosioci mjenice ostanu izvan mjenične obaveze.

Formalna legitimacija indosatara (neprekinuti niz indosamenata)

Naš Zakon o mjenici kaže da se onaj ko drži mjenicu smatra njenim zakonitim imaocem, ako svoje pravo dokaže neprekinutim nizom indosamenata. Ali šta se smatra neprekinutim nizom indosamenata? To je niz u kome se kao prvi indosant pojavljuje remitent (korisnik mjenice), a zatim je svaki sljedeći indosant indosatar u prethodnom indosamentu, i tako redom, sve dok se ne dođe do držatelja mjenice. Ako to nije slučaj, niz indosamenata je prekinut te indosamenti poslije takvog prekida nisu punovažni a indosatari iz takvih indosamenata nisu formalno legitimisani mjenični povjerioci.

Kako utiče blanko indosament na “neprekinuti niz indosamenata? Kad iza blanko indosamenta dolazi drugi indosament, pretpostavlja se da je potpisnik tog drugog indosamenta stekao menicu prethodnim blanko indosamentom.

U primjeru sa slike, remitent Nenad Nenadović je prenio mjenicu blanko indosamentom (samo se potpisao na poleđini mjenice bez označavanja indosatara) i predao mjenicu Petru Petroviću. Petar Petrović se javlja kao indosant u narednom indosamentu iako nije upisan kao indosatar u prethodnom indosamentu (niz indosamenata se ne smatra prekinutim, jer se pretpostavlja da je on indosatar iz prethodnog blanko indosamenta).

Dakle, na formalnu legitimaciju imaoca mjenice ne utiče to što u ovom nizu indosamenata postoje i blanko indosamenti. Bez obzira na to što se iz blanko indosamenta ne vidi da li je lanac indosamenata neisprekidan, to se u ovakvom slučaju pretpostavlja. Navedeno važi i kad je posljednji indosament blanko.

Znanje je jedina stvar koja se umnožava kada se dijeli. Ako vam je ovaj kratki vodič o prenosu mjenice indosamentom pomogao, podijelite ga sa prijateljima. 🙂 

---

Reference:

Zakon o mjenici (“Službeni glasnik Republike Srpske” broj 32/01) i

M Bartoš, Z. Antonijević i V. Jovanović, Menično i čekovno pravo, Beograd 1974.