U prethodnom članku sam pisala o stručnom osposobljavanju (kao besplatnom radu pripravnika) a sada ću nešto više da vam kažem o volontiranju. Često se ovi odnosi poistovjećuju, iako su u pitanju dva različita pravna odnosa. Zapravo, prema ranije važećem Zakonu o radu pod volonterskim radom se podrazumijevalo ono što se prema važećem Zakonu o radu (iz 2016. godine) naziva stručnim osposobljavanjem.
Naime, poslodavac je mogao pripravnika primiti na obavljanje priravničkog staža bez zaključivanja ugovora o radu, i to je bio volonterski rad. Volonterski rad se računao u pripravnički staž i u radno iskustvo, a volonter je imao pravo na zdravstveno osiguranje (pod istim uslovima kao nezaposlena lica) i osiguranje u slučaju povrede na radu ili profesionalne bolesti. Međutim, kao što sam već ukazala, prema važećim odredbama Zakona o radu, stručno osposobljavanje predstavlja vid besplatnog rada pripravnika koji ima za cilj sticanje potrebnog radnog iskustva, dok sam pojam volontiranja više ne postoji u tom Zakonu. Volontiranje je uređeno Zakonom o volontiranju, ali takav oblik volontiranja ne služi za obavljanje pripravničkog staža (ne stiče se radno iskustvo), već ima potpuno drugu svrhu, što ćete vidjeti u nastavku teksta.
-
Šta je volontiranje?
Volontiranje je organizovana dobrovoljna aktivnost ili pružanje usluge ili obavljanje aktivnosti u cilju opšte, zajedničke dobrobiti ili dobrobiti drugog lica bez isplate novčane naknade ili potraživanja druge imovinske koristi (osim ako Zakonom o volontiranju nije drugačije određeno).
Volontiranje se ne može organizovati u cilju sticanja dobiti, a zabranjeno je organizovanje volontiranja kojim se zamjenjuje rad koji obavljaju lica u skladu sa propisima o radu.
Volontiranjem se stiču iskustva i vještine potrebne i korisne za aktivno učešće u društvu, lični razvoj i opšte dobro. Volontersko iskustvo i angažman evidentira se u volonterskoj knjižici.
Zakon o volontiranju ograničava maksimalno trajanje ovog besplatnog rada. Naime, volontiranje može da traje najviše do 30 časova sedmično, izuzev u slučajevima u kojima je organizator volontiranja privredno društvo, odnosno javno preduzeće kada volonterska aktivnost može da traje najviše 8 časova mjesečno.
Zaključivanjem ugovora o volontiranju ne gube se prava na osnovu nezaposlenosti ili zaposlenosti.
Na sve odnose iz ugovora o volontiranju koji nisu uređeni Zakonom o volontiranju primjenjuju se odredbe Zakona o obligacionim odnosima (a ne Zakona o radu) jer se između volontera i organizatora volontiranja uspostavlja obligacioni a ne radni odnos.
Ko može biti volonter?
Volonter može biti svako fizičko lice starije od 15 godina. Maloljetni volonter (lice od 15 do 18 godina) uživa posebnu zaštitu: obavezan ugovor u pisanoj formi zaključen uz saglasnost zakonskog zastupnika, osim ako je organizator volontiranja vaspitno obrazovna ustanova; obavezan nadzor organizatora; ne može volontirati na teškim fizičkim poslovima, radovima pod vodom ili pod zemljom i drugim sličnim rizičnim poslovima; zabranjeno je da volontiranje noću, tj. od 20.00 naveče do 07.00 ujutro itd.
Ko može biti organizator volontiranja?
Organizator volontiranja može biti: svako pravno lice registrovano u skladu sa propisima koji regulišu rad udruženja i fondacija, republički organ uprave, organ jedinice lokalne samouprave, javna ustanova, privatna ustanova koja se bavi zdravstvenom zaštitom, obrazovanjem i vaspitanjem i vjerska zajednica. Kada su u pitanju privredna društva i javna preduzeća kao organizatori volontiranja zakon postavlja posebne uslove, kako bi spriječio zloupotrebe volonitranja. Tako, privredno društvo, odnosno javno preduzeće može da bude organizator volontiranja pod uslovom da:
- kao organizator angažuje svoje zaposlene kao volontere,
- zaposleni dobrovoljno volontiraju,
- organizuje volontiranje svojih zaposlenih za opšte dobro, odnosno dobro drugog lica na poslovima van djelatnosti i prostorija privrednog društva, odnosno javnog preduzeća i u saradnji sa bilo kojim organizatorom volontiranja prethodno navedenim,
- se obavljanjem volonterskih usluga i aktivnosti ne stiče dobit,
- se volontiranjem ne zamjenjuje rad zaposlenih i drugih radno angažovanih lica u privrednom društvu, odnosno javnom preduzeću,
- se volontiranje obavlja u toku radnog vremena, a radnicima koji žele da učestvuju u volonterskim aktivnostima poslodavac odobri korišćenje plaćenog odsustva za te namjene.
Obaveze organizatora volontiranja
Organizator volontiranja obavezan je da: osigura volonteru zaštitu tokom obavljanja volonterskog rada (u skladu sa propisima o zaštiti na radu, poštuje prava volontera, izvrši ugovorne obaveze prema volonterima,evidentira volonterske aktivnosti u volonterskoj knjižici volontera, osigura isplatu ugovorenih troškova volonteru, te osigura druge uslove i prava propisana Zakonom o volontiranju.
Osim toga, organizator volontiranja obavezan je da volontera osigura od profesionalne bolesti i posljedica nesreće na poslu u slučaju:
a) volontiranja u uslovima opasnim za život i zdravlje volontera i
b) kada je tako ugovoreno.
Šta se ne smatra volontiranjem?
Volontiranjem se ne smatra:
- stručno osposobljavanje bez zasnivanja radnog odnosa, uređeno propisima iz oblasti radnih odnosa ili drugim propisima,
- obavljanje usluga ili aktivnosti koje je jedno lice obavezno da pruži drugom licu na osnovu zakona ili drugih propisa,
- izvršavanje posebnih obaveza u skladu sa sudskim odlukama,
- obavljanje usluga ili aktivnosti koje su uobičajene u porodičnim, prijateljskim ili komšijskim odnosima i
- obavljanje usluga ili aktivnosti koje se odnose na besplatno i nepovratno davanje imovine, novca i besplatno davanje na upotrebu pokretne i nepokretne imovine.
Izvori: Zakon o volontiranju (“Službeni glasnik Republike Srpske” broj 89/12)